| Qupperneq siulleq | | Imaai | | Siulia | | Tullia |

Danmarkip Kalaallit-Nunaatalu avatangiiisinut suleqatigiinnerat

Uumasuaqqat pingaarutilerujussuit

Ilisimatuut kisimik Kalaallit Nunaanni uumasuaqqanik ilisimasaqarput. Inuinnaat Kalaallit Nunaanni sullinernik ilisimasaqanngillat. Tamanna Kalaallit Nunaanni sullerngit uumasuarsuillu allat pillugit nuannarineqarluartumik siullerpaamik atuakkiakkut allanngortinneqassaaq.

Grønlandsk stylteflue (Datichopus groenlandicus).

Danmarkimi pinngortitami assigiinngitsut tamarmik nuannarineqarluartunik atuagaasivinnik meterit arlalinnik atuakkiaqarpoq, sulilu amerliartorput. Pinngortitaq aliikkusersuutigalugu. Pinngortitaq ilitsorissutsimut annertusisitsisoralugu.

Kalaallit Nunaanni naasut uumasullu ilaat assigiinngitsut pillugit immikkoortumi atuakkat tigoriaannaat saqqummertalersimapput. Massakkumut atuakkiarineqarsimasut uumasut angisuut pillugit imaqarput. Timmissat, miluumasut, aalisakkat. Uumasut uitsatiginartut. Uumasuaqqat taamatulli pingaaruteqartigisut eqqaaneqarsimanngilluinnarput - soorlu ass. sullerngit.

Taamaattumik naqiterisartoq Inger Hauge Nuummi naqiterivimmut ATUAGKAT-nut qinnuteqarsimavoq, Kalaallillu Nunaanni sullerngit uumasuaqqallu allat pillugit atuakkamik naqiterinissaminut Dancea-miit aningaasanik pisimalluni.

"Kalaallit Nunaanni nunami imermiluunniit tarajoqanngitsumi uumasuaqqat pillugit inuit ilisimasaqanngilluinnarnerat aallaaviuvoq. Soqutiginnittunut Kalaallit Nunaanni qaqqani angalaartunut pinngortitami suut nassaarineqarsinnaanerannut periarfissatut siullerpaatut pilersitsinissaq siunertaavoq", taama oqarpoq taassuminnga atuakkiortoq Jens Böcher. Taassuma ukiorpaalussuit ingerlaneranni Kalaallit Nunaata sullerngi misissugarisimavai, pingaartumik sullerngit sikannertuut.

Kalaallit Nunaanni pinngortitaq pillugu immikkoortut pillugit atuakkat tigoriaannaat atuakkallu nuannarineqartut assut amigaatigineqarput. Jens Böchers-ip isumaa malillugu ukiut 50-it matuma siornatigut Danmarkimi taamaattoqarneranut naleqqiullugu ajornerujussuuvoq. "Tamatumunnga peqatigitillugu" Jens Böchers oqarpoq, "uannut ukiorpassuarni Kalaallit Nunaanni sullerngit pillugit suliaqarsimasumut sumut killissimanermut naatsorsuusiornissamut periarfissaavoq qujanartoq. Soorlu ass. Kalaallit Nunaanni sullerngit sikannertuut pillugit ilisimatuutut allaaserisimavakka. Sullerngit taakku allaaserisassartalerujussuupput. Inuunerisa ingerlanerini uteqqittartut, inuunerannik misissuineq, soorlu ass. anarissanut ippernanullu naleqqiullugit allatorluinnaq amerliartortarnerat ilisimaneqanngilluinnangajattoq pillugit oqaluttuartoqarsinnaavoq".

Eqqumeeqaaq ilisimatuut - imaluunniit inuinnaat - ippernat anarissallu ilisimasaqarfiginngimmatigit. Taamaalilluni imaqannginnersaq Jens Böchers-ip „Kalaallit Nunaanni sullerngit uumasuarsuillu" pillugit atuakkiaanik immerneqassaaq. Ilisimasassanik maannamut Kalaallinit allaniillu Kalaallit Nunaanni pinngortitamik soqutiginnittunit ilisimaneqarsimanngitsunik katersineq pineqarpoq.

Jens Böcher

Inuinnarnut ilisimatusaat

Ullumikkut ilisimaneqartut tamarmik ilisimatuunit allaaserineqartarsimapput, inuinnarnit pallitassaanngitsut. Kikkulluunniit tamakkuninnga soqutigisaqartut nalornisoorutiminnut akissutissaasinnaasunik pissarsisinnaanngilluinnartarput. Suliassamik oqilisaaniarluni uumasuaqqat allisitsiuserluni misissuataartariaqanngitsut assigiinngitsunut immikkoortiterneqarsimapput. Tassanilu uumasuaqqanik atsersuinissat kisimik pineqanngillat. Assersuutigiinnariartigumi kalaallit nunaanni pakkalugaq unnuarsiortoq. Taassuma inuunermi annersaa atortarpaa qullugissatut isikkoqarluni. Tassa ukiut arfinillit qullugissatut, sapaatip akunnialunnguini puulinngortuulluni naggataatigullu inerivilluni pakkaluganngortarluni. Ukiuni arfinilinni qullugiaanermi nalaani ukiiffigisarpaa nuna naasoqarpianngitsoq, akuttunngitsumik apummik qallerneqarpiarneq ajortoq. Jens Böcher: "Qullugiaq ukiumi toquusarnissaminut piareersartarpoq stoffinik sukkoqarluartunik soorlu glyserolimik pilersitsilluni. Tamannalu aamminut iluaqusiullugu saperneq ajorpaa, timiminiittut imerpalasut allat qerigaluallaraanngataluunniit, uumaannarsinnaasarporlumi issisiutip ammut -70°C pallikkaluallaraanngagu allaat."

Taamaaliortarnerata assigaa soorlu biilip nillersaataat qerinaveeqqummik immeraanngatsigu. Jens Böcherilu ingerlaqqippoq:

"Inuuneratalu ukiut arfineq marlussaat aallartippat taava puulinngortarpoq. Inerivilluni pakkalussatut uumasarnera sivikitsuaraannannguuvoq, taamaallaat nalunaaquttap akunneri 24-t missaannaanniittarluni. Arnaviaq timmisinnaanani uninngaannartoq, tassa pinngortitaassutsimini suluminik nukiminillu timmissutigisartakkaminik annikillisitsilluinnarsimasoq, puuminiik pakkaluganngorluni anillatsiaannarluni tipinik angutivissat kisimik naamasinnaassaannik silaannakkut siaruarterilersarpoq. Nuliartinnerup kinguninngua nalunaaquttap akunnialunngui qaangiutiinnartut 100-nik manniliortarpoq, akuttunngitsumik puuliuffigisimasami iluani. Inerivissimasut tamarmik pakkalussatut uumanerminni nerinngisaannarput. Angutiviaq nuliartinnerup kinguneralanngua ingerlaannaq toqusarpoq, arnaviarlu mannilioriiginnarluni aamma toqusarluni."

Milugiaq miluuttoq, (Pimpla sodalis). Titartaasoq: Vita Pedersen

Sorlu tassa pikkorissumik ilitsersuisoqarluni filmiliortoqaannakasillartartoq!

Jens Böcher piffissap matuma nalerpiaani Kalaallit Nunaanni sullerngit pillugit saqqummersitsivoq, uumasuaqqat tamakku ilisimaneqarnerulernissaat siaruarterniarlugu. "Taamaalillunga misiliivunga inuit paasitinniarlugit, uumasuaqqat silarsuaanni kusanassussersuarmik pissanganartorpassuarnillu aamma misigisaqarfiusinnaasartoq", Jens Böcher oqarpoq. Saqqummersitsinissamut tamatumunnga sulissutiginnittuusimavoq Georg Nyegaard, Qaqortumi katersugaasivimmi pisortaq.

Tehama bonifatella sulliniusaq, naasup kragefodip sikkersuani mitsimasoq

Sullerngit inooriaasaat

Kalaallit Nunaanni sullerngit ilisimaneqarluarnerpaat tassaapput igutsaat assigiinngitsut marluk: tassa issittup igutsaa aammalu igutsak avannarpasinnerusumiittoq. Tamakkununnga ilisimatuut allaat immikkoortitsinissartik sapingajalluinnartarpaat, uumasuaqqalli tamanna nalunngilaat!

Jens Böcher: "Kalaallit Nunaanni igutsaat assigiinngitsut taakku akornanni eqqumiitsumik inooriaaseqartoqarpoq, tassa igutsak avannarpasinnerusumiittoq issittup igutsaata manniliorfianut iluatsitsiniarluni manniliortarmat. Igutsaat avannarpasinnerusumiittut akornanni igutsannik sulisartunik taaneqartartunik nassaarfiuneq ajorpoq, uffali issittup igutsaa tamatigut sulisartunik taaneqartartunik kinguaassiortartoq, naak avannarpariartortilluni tamakku takussaannginnerujartortaraluartut. Upernaakkut igutsaat avannarpasinnerusumiittut dronningit piaqqiortartut, issittup igutsaasadronningiinit kingusinnerullutik ukiiffigisimasaminniit aniakaalersarput. Issittullu igutsaasa-dronningiata kini ulappuseruttornerani, igutsaap avannarpasinnerusumiittup dronningia takkuttarpoq, dronningilu siulleq toqoriarlugu inissiarisimasaa tiguartarpaa. Tamatumalu kingorna issittup igutsai sulisartunik taaneqartartut, avannarpasinnerusumiittut dronningianut taassumalu kinguaavinut pinngitsaalisaallutik sullissilersarput, tassa angutivissanut nutaanut dronningissanullu nutaanut."

Pakkalugaq unnuarsiortoq,( Gynaephora groenlandica). Titartaasoq: Jakob Sunesen

Atuakkiami "Kalaallit Nunaanni sullerngit uumasuarsuillu allat" tassani ilaatigut pinngortitami paasisat nutaat ilanngunneqartarsimapput. Naak ulloq manna tikillugu Kalaallit Nunaanni toqqaannartumik sullerngit inooriaasaannik ilisimaarinninnissaq pisariaqartinneqarsimanngikkaluartoq, maanna annertusigaluttuinnartumik nuna takusassarsiorfittut-nunaalersimavoq. Inuit illoqarfinni najugaqartut nunaliartalernerusimapput.

"Oqaatiginngikkaluarlugu neriuutigisimavara" Jens Böcher naggasiivoq, "Inuit sunngiffimminni najukkamik qanittuini sullinernik katersuisarnissaat. Tamannami Qallunaat Nunaanni sullinernik ilisimatusarnernut ineriartuutaasimammat."